بحران اقتصاد جهانی ۲۰۰۸- ۲۰۰۹ تغییرات اساسی را در آینده انرژی جهان ایجاد نموده است. سرعت بهبود وضعیت اقتصادی جهان در سال‌های پیش‌روسیاست‌های دولت‌ها در پاسخ به مسئله امنیت انرژی تغییرات آب و هوایی جهان از عوامل اصلی شکل دهنده آینده بازارهای جهانی انرژی خواهد بود.

علی‌رغم بهبود وضعیت اقتصادی جهان در ۱۲ ماه اخیرنگرانی‌ها از تشدید رکود جهانی تشدید کسری بودجه کشورهای جهان پیش‌بینی وضعیت اقتصاد جهانی و به تبع آن آینده انرژی جهان را نامطمئن نموده است.

عوامل نا اطمینان در آینده انرژی

در میان‌مدت مهم‌ترین عوامل نااطمینانی در آینده انرژی جهان، عوامل اقتصادی می‌باشند. در عین حال نااطمینانی زیاد در چشم‌انداز  قیمت‌های انرژی، اندازه ذخایر انرژی، هزینه استخراج این ذخایرو پیش‌بینی آینده فناوری‌های مربوط به بخش انرژی، از دیگر عوامل نا اطمینانی از آینده انرژی جهان می‌باشد.

اما مهم‌ترین منبع نااطمینانی سیاست‌های دولت‌ها در رابطه با انرژی، مصارف آن و نگهداری از این منابع و محیط زیست می‌باشد.

سیاست‌های دولت‌ها در حفظ منابع انرژی

دولت‌های اکثر کشور‌های جهان خواستار استفاده از راهکارهایی در سطح جهان شده‌اند که استفاده از منابع انرژی را هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ زیست‌محیطی، پایدارتر نماید. اما آنچه باعث نا اطمینانی می‌شود این است که این سیاست‌های محافظتی چه زمانی، چگونه و با چه شدتی اجرا می‌گردند؟

بنابراین آینده‌پژوهی روندهای انرژی جهان در افق ۲۰۳۵ از سوی آژانس بین‌المللی انرژی بر مبنای پیش‌بینی این سازمان از آینده ناشی از اجرا یا عدم اجرای این سیاست‌ها می‌باشد. اهم این سیاست‌گذاری‌ها در یک سال گذشته، مذاکرات سازمان ملل در کپنهاگ و تعهدات کشورهای G20 بوده است.

براساس توافق انجام‌ شده در نشست کپنهاگ:

  1. کشورها متعهد به یافتن راهکارهایی برای محدود نمودن متوسط افزایش درجه حرارت زمین به ۲ درجه در سال شدند.
  2. کشورهای صنعتی موظف به فعال نمودن منابع مالی جهت بهبود وضعیت آب و هوایی شدند.
  3. کشورهای در حال توسعه موظف به اختصاص سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار برای بهبود وضعیت آب و هوایی شدند.
  4. کشورهای صنعتی موظف به هدف‌گذاری برای میزان انتشار گاز CO2 تا ۲۰۲۰ شدند.

براساس توافق اجلاس G20 در دسامبر ۲۰۰۹:

کشورهای عضو متعهد می‌شوند که آن دست از یارانه‌هایی که منجر به مصرف مسرفانه انرژی(بالاخص سوخت‌های فسیلی) در این کشورها می‌شوند را به مرور و در میان مدت کاهش و سپس از بین ببرند.

آینده انرژی جهان و سناریو‌های پیش‌رو

بر این اساس آژانس بین‌المللی انرژی سه سناریو برای آینده انرژی جهان ترسیم نموده است:

سناریو سیاست‌های جدید

در این سناریو فرض می‌شود کشورها تعهدات بین‌المللی خویش را انجام دهند به طوری که که تمامی یارانه‌های سوخت‌های فسیلی در کشورهای وارد کننده و صادرکننده تا سال ۲۰۲۰ از بین برود و سیاست‌های  ملی کاهش انتشار گاز CO2  اتخاذ گردد.

سناریو سیاست‌های کنونی

در این سناریو فرض می‌شود کشورها صرفاً سیاست‌هایی را که تا کنون  اجرا نموده‌اند، ادامه دهند و یارانه سوخت‌های فسیلی تنها در بعضی کشورهای واردکننده  کنار گذاشته شود.

سناریو  450 

در این سناریو فرض می‌شود که تمامی یارانه‌های سوخت‌های فسیلی تا ۲۰۲۰ در تمامی کشورها وارد کننده و تا ۲۰۳۵ در تمامی کشورهای صادر کننده به جز کشورهای خاورمیانه منسوخ گردد. در کشورهای خاورمیانه میزان این یارانه‌ها تا سال ۲۰۳۵ به ۲۰ درصد کاهش می‌یابد. در عین حال این سناریو هم راستا با افزایش متوسط درجه حرارت زمین به ۲ درجه سلسیوس در سال می‌باشد.

تمامی این سناریوها براساس ۴ مولفه زیر، آینده انرژی جهان را در شرایط پیش فرض خود پیش‌بینی می نمایند:

  1. جمعیت
  2. قیمت انرژی
  3. رشد اقتصادی
  4. فناوری

با توجه به این پیش فرض که رفتار دولت‌ها در مواجهه با مسائل اساسی انرژی از اثرگذارترین مولفه‌ها در بازار انرژی در ربع قرن آینده خواهد بود.  پیش‌بینی‌ها در مورد آینده عرضه و تقاضای انرژی در سناریو‌های سه گانه متفاوت می‌باشد.

براین اساس در سناریو سیاست‌های جدید، طی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۳۵ تقاضای برای انرژی اولیه سالانه ۱٫۲ درصد افزایش می‌یابد. به طوری که در ۲۰۳۵ این تقاضا افزایشی معادل ۴۵۰۰ ملیون تن معادل نفت خام خواهد داشت. یعنی افزایشی قریب به ۳۶ درصد.

تقاضا در سناریو سیاست‌های کنونی سریع‌تر افزایش می‌یابد به طوری که   سالانه معادل ۱٫۴ درصد افزایش خواهد یافت. در سناریو ۴۵۰ اما اگرچه این افزایش همچنان ادامه دارد اما تنها به میزان ۰٫۷ درصد در سال است و کلاً طی این دوره ۲۲ درصد رشد خواهد داشت.

نگاهی بر روندهای انرژی در افق ۲۰۳۵

تقاضای انرژی اولیه تا ۲۰۳۵

تا سال ۲۰۳۵ مهم‌ترین منبع انرژی در هر سه سناریو همچنان سوخت‌های فسیلی خواهد بود. هرچند که سهم آنها از کل منابع انرژی متفاوت خواهد بود. به طوری که سهم این سوخت‌ها از ۶۲ درصد در سناریو ۴۵۰ تا ۷۹ درصد در سناریو  سیاست‌های کنونی و ۷۴ درصد در سناریو سیاست های جدید در مقایسه با ۸۱ درصد در سال ۲۰۰۸ می‌باشد.

شدت  مصرف انرژی در ۲۰۳۵

سیاست‌هایی که در سناریوهای سیاست‌های جدید و ۴۵۰ مفروض گرفته شده است اثر قابل توجهی بر نرخ کاهش شدت مصرف انرژی خواهد داشت. در سناریو سیاست‌های کنونی هم شدت مصرف انرژی به آرامی کاهش خواهد یافت اما نه به میزانی که در دو سناریو دیگر قابل دستیابی است. کاهش شدت مصرف انرژی تا ۲۰۳۵ نسبت به ۲۰۰۸ در هر یک از سناریوها عبارت است از: سناریو سیاست‌های کنونی : ۲۸ درصد، سناریو سیاست‌های جدید:۳۴ درصد و در سناریو  450 : 41 درصد

نتیجه گیری

پیش‌بینی ها نشان می‌دهد که در صورت اجرا تعهدات زیست محیطی که کشورهای جهان خود را به آن ملزم نمود‌اند اعم از کاهش یارانه سوخت‌های فسیلی و سیاست‌گذاری برای کاهش گازهای گلخانه‌ای آینده انرژی جهان وضعیت با ثبات تری نسبت به حفظ وضع موجود خواهد داشت.

نقش اقتصادهای نوظهور (چین و هند) در افزایش تقاضا برای انرژی و یا کاهش شدت مصرف کلیدی است و باعث تغییرات قابل توجه در ساختار انرژی جهان می‌گردد.سرمایه‌گذاری برای تأمین تقاضای جهان برای بازیگران بخش انرژی غیر قابل چشم پوشی است.  نیاز به این سرمایه‌گذاری با فرض افزایش فناوری‌های سرمایه‌بر بیشتر نیز می‌باشد.